Prikkelbare Darm Syndroom Oorzaken

Wat is het Prikkelbare Darm Syndroom?

Definitie en symptomen: hoe weet je of je mogelijk PDS hebt?

PDS, het prikkelbare darm syndroom, is veel meer dan “een gevoelige buik”. Het is een aanhoudend patroon van buikpijn, opgeblazen gevoel, opgezette buik, krampen en verstoorde ontlasting die je dagelijks functioneren flink kan beïnvloeden. De ene dag heb je diarree, de andere dag lukt het nauwelijks om naar het toilet te gaan. Vaak gaan deze klachten gepaard met misselijkheid, vermoeidheid, hoofdpijn, en zelfs stemmingswisselingen. Wat het extra frustrerend maakt? Je klachten komen en gaan zonder duidelijke reden. Misschien ben je al bij meerdere artsen geweest, heb je onderzoeken gehad, en ben je uiteindelijk met de diagnose PDS naar huis gestuurd. Maar zonder een duidelijke verklaring. Want artsen zeggen vaak: “Je moet ermee leren leven.” Maar dat klopt niet. PDS ontstaat niet zomaar. De klachten zijn het gevolg van een verstoring in het complexe samenspel tussen je darmen, je zenuwstelsel, je hormonen en je immuunsysteem. En dát verdient een diepere aanpak.

Prevalentie en impact op kwaliteit van leven: Hoe vaak komt het voor?

Je bent niet de enige. Wereldwijd heeft ongeveer 9% van de mannen en maar liefst 14% van de vrouwen last van PDS. Toch voelt het vaak alsof je er alleen voor staat. Dat komt omdat PDS een ‘onzichtbare’ aandoening is: aan de buitenkant is niets te zien, maar vanbinnen worstel je dagelijks met ongemak, vermoeidheid, onzekerheid en pijn. Je moet altijd rekening houden met wáár je bent, of er een toilet in de buurt is, wat je eet en of je lichaam het die dag wél of niet doet. PDS drukt op je energie, je sociale leven en zelfs op je zelfvertrouwen. Sommige mensen zeggen afspraken af, durven minder spontaan te zijn of gaan minder vaak de deur uit. Het is een aandoening die je vrijheid kan beperken. En hoewel artsen het soms als ‘onschuldig’ bestempelen, is de impact op je kwaliteit van leven allesbehalve mild. Maar hoe onstaat PDS eigenlijk? En wat zijn de oorzaken van onrustige darmen?

Mogelijke oorzaken van PDS

Microbiële disbalans in het darmmicrobioom

In je darmen leven biljoenen bacteriën, schimmels en andere micro-organismen. Samen vormen zij je microbioom, een onzichtbaar ecosysteem dat onmisbaar is voor je spijsvertering, immuunsysteem en zelfs je hersenen. 

Bij mensen met het prikkelbare darm syndroom zien we vaak dat het microbioom verstoord is, en die disbalans speelt een centrale rol in het ontstaan én aanhouden van je klachten. Er is bijvoorbeeld te weinig diversiteit in je microbioom, of een overgroei van bepaalde soorten bacteriën die gassen produceren en de darmwand irriteren. En dat voel je zeker! 

Wanneer het microbioom verstoord raakt, raakt het zijn immuun versterkende eigenschappen kwijt. Dan heeft een infectie een makkelijk doelwit. De infectie wordt door de darm niet uitgewerkt en veroorzaakt daar allerlei problemen. Hierdoor krijg je nog meer pijn, krampen, een opgeblazen gevoel en wisselende ontlasting.

Maar wist je dat je microbioom ook een invloed heeft op de aanmaak van neurotransmitters, zoals serotonine. En laat dat nu niet alleen belangrijk zijn voor de beweging van je darmen. 

Een disbalans in je microbioom kan zowel in de dikke als dunne darm ontstaan. In de dunne darm noemen we dit SIBO – small intestinal bacterial overgrowth.

Een verstoorde HPA-as en ontregeld stress-systeem

Bij mensen met PDS zien we vaak dat de HPA-as (de samenwerking tussen je hypothalamus, hypofyse en bijnieren) uit balans is. Deze as regelt de productie van cortisol, het hormoon dat je helpt om om te gaan met stress, je energiehuishouding ondersteunt én je ontstekingsreacties reguleert.

Bij acute stress maakt je lichaam extra cortisol aan om je lichaam alert te maken. Dat is gezond en hoort bij een normale stressreactie. Maar bij chronische overbelasting raakt dit systeem ontregeld: zoals je net gelezen hebt, raakt dan het sympatische zenuwstelsel overactief, waardoor je lichaam constant in de ‘vecht-of-vluchtstand’ zit, zelfs als er helemaal geen direct gevaar is. Die continue stress zorgt ervoor dat de doorbloeding van je darmen vermindert, je spijsvertering vertraagt en je darmwand gevoeliger wordt voor pijn. Dit komt door cortisol.

Soms wordt er door een verstoorde balans te veel cortisol aangemaakt, wat de darmwand beschadigt en de darmflora verstoort. In andere gevallen raken je bijnieren uitgeput en ontstaat er juist een tekort aan cortisol. In beide gevallen wordt de spijsvertering inefficiënt en raken je darmen gevoeliger voor prikkels. Cortisol speelt namelijk een sleutelrol in de pijnverwerking in je darmen. Als die balans verstoord is, worden normale darmprikkels ineens ervaren als pijn, iets wat je waarschijnlijk wel herkent. Dit wordt ook wel viscerale overgevoeligheid genoemd.

Daarnaast beïnvloedt een verstoorde HPA-as ook direct de communicatie tussen je hersenen en je darmen.

De communicatie tussen je hersenen en darmen

Bij PDS denken veel mensen direct aan een ‘prikkelbare darm’. Maar wist je dat je darmen en je brein onafscheidelijk met elkaar verbonden zijn? Je darmen en je hersenen zijn namelijk voortdurend met elkaar in gesprek. Deze communicatie loopt via de darm-hersen as: een netwerk van zenuwbanen, hormonen en immuunsignalen dat jouw buik en brein continu op elkaar afstemt. Een belangrijk onderdeel van die communicatie zijn de neurotransmitters, dit zijn stofjes die zowel in je hersenen als in je darmen worden aangemaakt.

Bij PDS-patiënten zien we dat die neurotransmitterbalans uit evenwicht is. Zo blijkt uit onderzoek dat mensen met PDS en obstipatie (PDS-C) vaak verhoogde spiegels van noradrenaline hebben. Noradrenaline vertraagt de spijsvertering en zorgt ervoor dat de darmbeweging afneemt, waardoor je verstopping of constipatie ervaart. Mensen met PDS en diarree (PDS-D) hebben juist vaak verhoogde serotoninelevels in hun bloed. Serotonine regelt de beweeglijkheid van de darmen, en een overschot zorgt ervoor dat voedsel juist te snel door het spijsverteringskanaal gaat. Hierdoor krijg je diarree.

Ook de remmende neurotransmitter GABA is bij veel mensen met PDS verlaagd. GABA helpt normaal gesproken de afgifte van spijsverteringssappen te reguleren en speelt een rol bij de ontspanning van de darmwand. Een tekort aan GABA betekent dat de darmen sneller overprikkeld raken en minder ontspannen zijn. Hierdoor kun je darmkrampen ervaren die erg pijnlijk zijn! Deze stoffen zijn dus cruciaal voor een soepele spijsvertering, en verstoringen in hun balans kunnen leiden tot vervelende darmkrampen, diarree, en obstipatie.

Een verstoorde HPA-as leidt dus tot een overactief sympatisch zenuwstelsel, wat op zijn beurt weer leidt tot een verstoorde communicatie tussen je hersenen en darmen via neurotransmitters. We zullen nu dieper ingaan op de verschillende factoren die ervoor kunnen zorgen dat de HPA-as en darm-hersen as uit balans raakt. 

Voedingspatronen en omgevingsfactoren

Alhoewel voeding vaak niet een directe oorzaak is van PDS, komt het voor dat een intolerantie voor een bepaald voedingsmiddel de klachten kan laten beginnen. Dit begint bij een complex proces van een verhoogde productie van zonuline. Bij intoleranties, zoals gluten- of lactose-intolerantie, neemt de aanmaak van zonuline toe. Zonuline verhoogt dan de doorlaatbaarheid van de darm. Zoals je net hebt geleerd, heet dit het lekkende darm syndroom. Deze lekkende darm zorgt ervoor dat ongewenste stoffen zoals onverteerde voedselrestjes, bacteriën en onderdelen van dode microorgamismen de bloedbaan kunnen binnendringen. Dit veroorzaakt ontstekingsreacties die de darmwand aantasten. Maar het werkt ook andersom: ontstekingen kunnen namelijk ook leiden tot een verhoogde gevoeligheid voor (voedsel) allergieën en intoleranties. Doordat je microbioom uit balans raakt en je darm doorlaatbaar is geworden, reageert je lichaam sneller op voedingsmiddelen die je vroeger probleemloos kon eten.

We staan er vaak niet bij stil, maar elke dag komen we via onze voeding, lucht en leefomgeving in contact met toxische stoffen. Denk aan bestrijdingsmiddelen op groenten en fruit, voedseladditieven in bewerkte producten, maar ook weekmakers in plastic verpakkingen of chemicaliën in cosmetica. Maar ook zware metalen zoals kwik en cadmium. Al deze stoffen kunnen, zeker bij langdurige blootstelling, een grote impact hebben op je darmen!

Je darmwand is namelijk een belangrijke barrière die je beschermt tegen schadelijke stoffen. Maar bij een gevoelige barrière kunnen deze toxines makkelijker doordringen. Wanneer het lichaam deze gifstoffen niet kan opruimen komen ze in het bindweefsel terecht. Door de ophoping in de cellen volgt er een ontsteking vanuit de cel. Dat zorgt niet alleen voor directe irritatie van de darmwand, maar kan ook je microbioom uit balans brengen. Sommige pesticiden werken zelfs antibiotisch, waardoor ze onbedoeld je goede darmbacteriën doden!

Genetische factoren

PDS komt vaak voor bij meerdere familieleden, wat kan wijzen op een erfelijke component. Uit onderzoek blijkt echter dat kinderen van moeders met PDS zelf ook regelmatig PDS ontwikkelen. Moeders geven namelijk het microbioom door aan hun kind. Hierdoor kan een kind geboren worden met een microbioom dat PDS kan uitlokken.

PDS komt opvallend vaak voor binnen families. Misschien herken je het wel: jouw moeder had altijd al ‘een gevoelige buik’ en nu worstel jij met dezelfde klachten. Dat is geen toeval. Onderzoek laat zien dat kinderen van moeders met PDS vaker zelf ook PDS ontwikkelen. Niet per se omdat het in de genen zit, maar vooral omdat moeders bij de geboorte hun microbioom doorgeven aan hun kind. Als dat microbioom al uit balans is, kan een kind dus al vanaf het begin een verhoogd risico hebben op darmklachten.

Daar komt nog bij dat pathogene darminfecties, zoals wormen, schimmels, parasieten en bepaalde bacteriën, binnen gezinnen makkelijk overdraagbaar zijn. Zeker in een huishouden waar je toiletten, handdoeken en voeding deelt, verspreiden deze zich razendsnel, van ouder naar kind, en andersom.

Hoe stel je de diagnose PDS?

Gebruik van Rome-IV-criteria: Hoe stelt je arts de aandoening vast?

Misschien ben je ooit bij de huisarts of MDL-arts geweest en kreeg je een lijstje vragen: hoe vaak heb je buikpijn? Verandert je ontlasting? Komt het al langer dan drie maanden voor? Grote kans dat ze gebruikmaakten van de Rome-IV-criteria. Deze criteria worden wereldwijd gebruikt om PDS vast te stellen, omdat er (nog) geen harde test of scan is die de diagnose bevestigt. Het draait dus vooral om wat jij zelf ervaart aan klachten.

Maar daar zit ook het probleem: de Rome-IV-criteria kijken alleen naar symptomen, niet naar de oorzaak. Je krijgt een label, maar vaak zonder plan of richting. Terwijl jouw klachten ergens vandaan komen. Een verstoorde darmflora, een oude infectie of een overactief zenuwstelsel zie je niet terug in een vragenlijst, maar ze spelen wel een grote rol in PDS. Daarom is het belangrijk om verder te kijken dan alleen dit lijstje. De symptomen zijn het beginpunt, niet het eindstation.

Uitsluiting van andere aandoeningen

Voordat je de diagnose PDS krijgt, gaat er vaak een reeks onderzoeken aan vooraf: bloedprikken, ontlastingsonderzoek, soms een echo of zelfs een darmonderzoek. Niet om PDS te bevestigen, maar om andere chronische darmaandoeningen uit te sluiten. Denk aan coeliakie, de ziekte van Crohn, colitis ulcerosa of een darmtumor. Als daar niets uitkomt, krijg je vaak de stempel “PDS”.

De uitsluiting van ernstige ziekten is belangrijk, maar het mag niet stoppen bij “we vinden niets”. Juist dan begint het echte onderzoek: naar wat jouw lichaam je probeert te vertellen, buiten de standaardtesten om.

Rol van medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek

Als je met darmklachten bij de arts komt, begint het onderzoek vaak met een gesprek over je medische voorgeschiedenis. Heb je al eerder buikproblemen gehad? Zit PDS in de familie? Heb je veel antibiotica gebruikt, of een infectie doorgemaakt na een vakantie? Dit soort vragen lijken misschien algemeen, maar ze geven belangrijke aanwijzingen over wat er bij jóu speelt.

Ook het lichamelijk onderzoek hoort erbij: de arts voelt aan je buik, luistert naar je darmen en kijkt of er sprake is van pijn, zwelling of andere signalen. Maar eerlijk is eerlijk: bij veel mensen met PDS is hier niets concreets te vinden. Alles “lijkt in orde”, terwijl jij je allesbehalve goed voelt.

Juist daarom is het zo belangrijk dat je medische geschiedenis niet wordt afgedaan als bijzaak. Het is vaak de enige ingang om verder te kijken dan de standaardtesten, naar het grotere verhaal achter jouw klachten.

Behandeling van PDS: wat kun je doen?

Medicatie

Misschien heb je al het een en ander voorgeschreven gekregen: pijnstillers, zakjes met vezels (bijvoorbeeld psylliumvezels), of iets tegen de diarree. En ja: op korte termijn kunnen die middelen soms verlichting geven. Maar veel van deze medicatie richt zich alleen op het symptoom, niet op de oorzaak. Sterker nog: sommige middelen kunnen op de lange termijn je klachten zelfs verergeren. Pijnstillers bijvoorbeeld verstoren je microbioom, die waardevolle verzameling bacteriën in je darmen die essentieel is voor je weerstand, spijsvertering en energie. Soms worden ook antidepressiva zoals SSRI’s ingezet, omdat het stofje serotonine een grote rol speelt in de werking van je darmen. Toch werkt dit maar bij een deel van de mensen. En dan zijn er nog de klassieke middelen: laxeermiddelen, anti-diarree medicatie en antispasmodica. 

Medicatie kan een tijdelijke steun zijn, maar als je écht wil herstellen, is het belangrijk om te onderzoeken waarom je klachten ervaart.

Dieet zoals het FODMAP-dieet: is dit voor iedereen met PDS?

Veel mensen met PDS worden doorgestuurd naar een diëtist, vaak voor het bekende FODMAP-dieet. Dat dieet helpt bij sommige mensen om klachten tijdelijk te verminderen door bepaalde koolhydraten en fermenteerbare oligosachariden te vermijden die gasvorming, een opgeblazen gevoel en buikpijn veroorzaken. Maar het is pittig: constant etiketten checken, bijhouden wat je eet, en je lievelingseten laten staan. En het werkt niet voor iedereen, omdat niet alle PDS-klachten uit gasvorming komen. Bovendien lost het dieet de oorzaak niet op: het onderdrukt alleen de symptomen. Zodra je ermee stopt, komen de klachten vaak net zo hard terug. Het is dus geen blijvende oplossing, maar slechts een stukje van de puzzel.

Cognitieve gedragstherapieën

Cognitieve gedragstherapie (CGT) wordt vaak ingezet bij PDS, omdat stress en negatieve gedachten je klachten kunnen verergeren. Veel mensen met PDS ontwikkelen, bewust of onbewust, angst rondom eten, ontlasting of sociale situaties. CGT helpt je om die patronen te herkennen en stap voor stap te doorbreken. Het doel is niet alleen om je denken te veranderen, maar ook hoe je met je klachten omgaat. Minder stress leidt tot minder spanning op je darmen.

Wat kan je verder doen om de klachten van PDS te verminderen?

Stressverminderingstechnieken bij PDS

Stress is een bekende trigger voor PDS-klachten, maar gelukkig zijn er effectieve technieken om hiermee om te gaan. Mindfulness, bijvoorbeeld, helpt je om bewust in het moment te zijn en stressreacties te verminderen. Regelmatige beoefening van mindfulness kan de symptomen van PDS verlichten en je algehele welzijn verbeteren. Daarnaast kunnen ademhalingsoefeningen, zoals diepe buikademhaling, het zenuwstelsel kalmeren en stressniveaus verlagen. Het integreren van deze technieken in je dagelijkse routine kan bijdragen aan een betere controle over PDS-symptomen en een verbeterde kwaliteit van leven.

Gezonde voeding en de impact op PDS

Voeding speelt een grote rol bij PDS. Veel mensen merken dat bepaalde voedingsmiddelen hun klachten verergeren. Denk aan gasvormende producten zoals ui, knoflook, koolsoorten en zuivel. Maar het is niet altijd zwart-wit: wat de ene dag goed gaat, kan de volgende dag klachten geven. Daarom is het belangrijk om je voeding stap voor stap te onderzoeken, bij voorkeur onder begeleiding van een diëtist. Zo ontdek je welke producten jouw darmen wél goed verdragen, en welke je beter kunt beperken. Wat kun je nog meer doen om klachten te verminderen?

Lichaamsbeweging en fysieke gezondheid

Regelmatige lichaamsbeweging helpt je darmen in beweging te blijven. Wandelen, fietsen of yoga kan de darmperistaltiek verbeteren en stress verminderen, twee belangrijke factoren bij PDS. Je hoeft niet intensief te sporten; juist lichte, consistente beweging maakt vaak het verschil.

Uitdagingen bij diagnose en behandeling

Onbekendheid exacte oorzaak van PDS

Het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) wordt vaak als een ‘onverklaarbare’ aandoening bestempeld, wat voor veel patiënten frustrerend is. Artsen kunnen geen duidelijke oorzaak aanwijzen, waardoor de diagnose vaak wordt gesteld na het uitsluiten van andere aandoeningen. Toch betekent dit niet dat er geen onderliggende factoren zijn. Zoals je net hebt gelezen, wijst onderzoek op meerdere mogelijke oorzaken, zoals een verstoorde darmflora, een verstoorde HPA-as, en een verstoorde communicatie tussen de hersenen en de darmen. Het is daarom essentieel om verder te kijken dan alleen de symptomen en te onderzoeken welke factoren bij jou een rol spelen. Door deze onderliggende oorzaken aan te pakken, kun je gericht werken aan herstel en het verminderen van klachten.

Iedereen ervaart PDS anders

Wat bij de één buikpijn veroorzaakt, laat de ander helemaal koud. En waar sommige mensen baat hebben bij een dieet of medicatie, slaat het bij anderen juist nergens op aan. Dat komt doordat PDS geen ‘one size fits all’ aandoening is. De klachten, triggers én reacties op behandeling verschillen van persoon tot persoon. Jouw darmflora, stressgevoeligheid, medische voorgeschiedenis en zelfs je leefstijl bepalen hoe PDS zich uit in jouw lichaam. Juist daarom is het belangrijk om je eigen lichaam serieus te nemen en een aanpak te vinden die past bij jouw unieke situatie.

Behoefte aan gepersonaliseerde behandelingsplannen

PDS vraagt om maatwerk. Omdat iedere oorzaak en elk lichaam anders is, werkt een standaardbehandeling vaak niet. Een persoonlijk behandelplan, afgestemd op jouw triggers, darmflora, stressniveau en voorgeschiedenis, is essentieel om echt resultaat te boeken, en niet alleen de symptomen tijdelijk te onderdrukken.

Hoe kom je van PDS symptomen en klachten af?

Jarenlang heb je te horen gekregen dat je maar moet leren leven met je PDS. Dat er geen duidelijke oorzaak is. Dat het ‘erbij hoort’ als je een gevoelige buik hebt. Maar nu weet je beter.

Je klachten zijn het gevolg van een optelsom van oorzaken: van de balans in je darmflora tot oude infecties, medicijngebruik, en hormonale schommelingen. Dat is misschien veel informatie in één keer, maar het goede nieuws is: als je de oorzaak kent, kun je ook werken aan herstel.

Dat begint met kijken naar jouw persoonlijke situatie. Welke triggers spelen bij jou een rol? Wat is er in jouw leven gebeurd waardoor je darmen uit balans zijn geraakt?

Wil jij dieper onderzoeken waar jouw klachten vandaan komen, zodat je eindelijk gericht aan de oorzaak kunt werken? 

Plan dan nu een gratis analyse health-call met één van onze U-care specialisten. 

Na afloop van de health-call heb jij een beter inzicht in de mogelijke oorzaken van jouw specifieke klachten, en krijg je een gratis verwijzing naar de U-care therapeuten die het meest geschikt zijn in het behandelen van jouw hoofdklachten.